W czwartek, 16 czerwca 2025 roku, w Berlinie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanna Wróblewska i Pełnomocnik Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów Wolfram Weimer zainaugurowali długo oczekiwane miejsce pamięci polskich ofiar nazizmu w czasie II wojny światowej. Ceremonia odbyła się w pobliżu byłej Kroll Oper, w ścisłym centrum stolicy – miejscu, które było symbolicznym punktem wyjścia tragedii wojny.  Centralnym punktem nowego miejsca pamięci jest kamień pamiątkowy - Gedenkstein für Polen 1939–1945, o masie około 30 ton. To naturalny głaz, ustawiony na trwale w miejscu wygłoszenia przez Hitlera propagandowego przemówienia rozpoczynającego II wojnę światową.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanna Wróblewska podkreśliła w swoim przemówieniu : „Prawie nie ma polskiej rodziny, która nie byłaby dotknięta niemiecką okupacją w okresie 1939-1945” - tymi słowami w 2017 roku 140 inicjatorów i inicjatorek rozpoczęło swoją odezwę, w której zawarli postulat stworzenia w centrum Berlina pomnika polskich ofiar niemieckiej okupacji. Dziś obok Bundestagu i Kancelarii Federalnej Niemiec stanął "Kamień Pamięci" pierwszy materialny krok ku realizacji właściwego upamiętnienia polskich ofiar III Rzeszy w stolicy Niemiec. Pomnik to odpowiedzialność. Odpowiedzialność polegająca na odwadze spojrzenia w przeszłość — bez unikania spraw trudnych, bez przemilczania, bez zapomnienia. Jego obecna formuła toruje drogę do realizacji uchwały Bundestagu z października 2020 roku w sprawie budowy docelowego pomnika. Jest gestem wobec konkretnych osób i ich rodzin. Jest symbolem europejskiej kultury pamięci – uczciwej i wspólnej. Wierzę, że będziemy wspólnie pamiętać o ofiarach i spełniać społeczny obowiązek względem żyjących świadków i przyszłych pokoleń. Jesteśmy to winni ofiarom, jesteśmy to winni naszym dzieciom i wnukom!”

W uroczystym otwarciu zapowiedziano, że miejsce pamięci nie będzie ostatnim słowem. Planowana jest budowa Polsko‑Niemieckiego Domu, który będzie pełnił funkcje wystawiennicze i edukacyjne. Celem jest stworzenie stałego centrum pamięci, gdzie odbywać się będą konferencje, edukacyjne warsztaty i wystawy poruszające historię okupacji, relacje polsko‑niemieckie oraz trudną pamięć historyczną. Berlin już od lat uzupełnia swój krajobraz pamięci: istnieją miejsca upamiętniające ofiary Holocaustu, Sinti i Romów, osoby LGBTQ+ i osoby niepełnosprawne – teraz nadszedł czas także na ofiary wojny i okupacji w Polsce.

Inauguracja 16 czerwca była symbolicznym momentem – realnym krokiem na drodze do uznania bolesnej historii i jej pełnego zagospodarowania w pamięci zbiorowej. Choć na pierwszy plan wysuwa się potężny głaz pamięci, deklarowane są plany stworzenia trwałej instytucji edukacyjnej i spotkaniowej, w której pamięć stanie się budulcem dialogu i wzajemnego zrozumienia. W kolejnych miesiącach należy oczekiwać dyskusji na temat koncepcji architektonicznej i finansowania przyszłych etapów inwestycji.

Redakcja Polonia Viva

Źródła:https://www.dw.com/pl/tymczasowypomnik, https://www.facebook.com/HannaWroblewskaCulture, https://www.facebook.com/AmbasadaPLBerlin

Foto: Krystyna Koziewicz