Getto Warszawskie – historia
W październiku 1939 w Śródmieściu i na Woli powstała tzw. dzielnica żydowska, w listopadzie ustawione zostały tablice ostrzegające o zarazie i ogrodzenie oddzielające ją od aryjskiej części Warszawy. Represje niemieckiego okupanta w stosunku do ludności żydowskiej stawały się coraz ostrzejsze. Od grudnia 1939 roku osoby dorosłe i dzieci powyżej 10 roku życia musiały nosić opaski z gwiazdą Dawida. W 1940 został wybudowany mur ogradzający getto od reszty Warszawy. Do listopada 1940 roku Żydzi nie spodziewali się, że getto zostanie całkowicie zamknięte i nie będzie można z niego wychodzić. Pozostałe getta w Polsce poza warszawskim i łódzkim były „półotwarte”. Akcja likwidacyjna Warszawskiego Getta rozpoczęła się 1942 roku, kiedy pierwsze transporty ludności żydowskiej przewieziono do obozu zagłady w Treblince. Getto Warszawskie było największym w Polsce. Na powierzchni około 3,3 km² żyło w nim ponad 400 000 Żydów.
Powstanie w Getcie Warszawskim 19 kwietnia-16 maja 1943
19 kwietnia 1943 roku uzbrojeni naziści weszli do getta, żeby zlikwidować je ostatecznie. Kilkuset osobowe oddziały ŻOB- Żydowskiej Organizacji Bojowej pod dowództwem Mordechaja Anielewicza i Marka Edelmana oraz ŻZW- Żydowskiego Związku Wojskowego pod dowództwem Pawła Frenkla stanęły do walki z uzbrojonymi oddziałami SS. W trakcie Powstania w Getcie Warszawskim zginęło 12 000 Żydów, a około 60 000 zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych. Kiedy 16 maja 1943 naziści wysadzili Wielką Synagogę przy ulicy Tłomackie, dowódca nazistowskich sił zbrojnych Jürgen Stroop napisał w swoim raporcie do Berlina "Żydowska dzielnica mieszkaniowa w Warszawie już nie istnieje!". Powstanie w Getcie Warszawskim przeżyło zaledwie kilka tysięcy Żydów, którym podobnie jak Markowi Edelmanowi udało się uciec kanałami na aryjską stronę Warszawy.
Warszawa pamięta
Muzeum Getta Warszawskiego
W 2018 roku zostało powołane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego Muzeum Getta Warszawskiego. Aktualnie Muzeum jest w fazie tworzenia, a jego siedzibą Muzeum ma być zespół budynków dawnego Szpitala Bersohnów i Baumanów przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51. – wyjątkowy świadek historii Warszawy. Informacje na temat historii zagłady Żydów w Polsce w czasie II wojny światowej znajdują się na stronie www.1943.pl. Z okazji 80 rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim powstała specjalna strona upamiętniające tę rocznicę www.warsaw1943.pl
Prezydenci Polski, Niemiec i Izraela w Warszawie
Tegoroczne obchody 80 rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim były wyjątkowe. 19 kwietnia 2023 roku przed Pomnikiem Bohaterów Getta złożyli wieńce prezydenci Polski, Niemiec i Izraela. W trakcie uroczystości Prezydent Izraela Izaac Herzog powiedział – „udało się zachować ludzką moralność, wzajemną odpowiedzialność, wiarę w człowieczeństwo, miłość do bliźniego” (…) pomimo tego, że "większość bojowników powstania w getcie warszawskim nie przeżyła, ale duch ludzki zwyciężył tutaj, na tej ziemi uświęconej krwią naszych bohaterskich braci".
Prezydent RP Andrzej Duda stwierdził – „Powstanie jest dla mnie, prezydenta Rzeczypospolitej, przede wszystkim symbolem odwagi, męstwa, absolutnej determinacji. (…) Cześć i chwała bohaterom, cześć i chwała powstańcom Getta Warszawskiego. Niech każdy tu w Polsce i najmniejszym zakątku pamięta. Każdy kto sieje nienawiść, kto depce po grobach drugiego człowiek, depcze groby także wszystkim tym, którzy pomagali prześladowanym depcze groby sprawiedliwych wśród narodów świata.”
Prezydent Republiki Federalnej Niemiec Frank-Walter Steinmeier przypomniał – „Niemcy atakując Wieluń w 1939 roku zaczęli barbarzyńską wojnę, która na wschodzie zamieniła się w wojnę na wyniszczenie. Zginęło w niej wiele milionów Żydów, ale także Polaków. Nasze kraje - Izrael, Niemcy i Polskę - łączy dziś przyjaźń. To cudowne dzieło ludzi, którzy podali sobie ręce na rzecz wspólnej przyszłości. Dziś łączą nas wartości demokracji, prawa międzynarodowego”. W swojej wypowiedzi Prezydent Steinmeier nawiązał do toczącej się wojny w Ukrainie – „Władimir Putin pogwałcił wartości demokracji, pogwałcił przykazanie "Nigdy więcej wojnie". Wy, Polacy wiecie, ile kosztuje walka o wolność. Ale my także wyciągnęliśmy lekcje. Nasze liberalne demokracje zbliżyły się do siebie, a my będziemy stać przy Ukrainie. (…) Stoję tu przed państwem, przed pomnikiem bohaterów getta, czując odpowiedzialność za to, co się stało. Ale także za naszą wspólną przyszłość.”
W uroczystości przed Muzeum Historii Żydów Polskich Polin wzięli także udział duchowni judaistyczni, katoliccy, protestanccy i prawosławni, którzy odmówili wspólnie z zebranymi modlitwę ekumeniczną.
Dziennikarz i świadek historii 96 letni Marian Turski – były więzień Auschwitz, zaapelował na koniec oficjalnych obchodów 80 rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim – „Dostojni panowie prezydenci. Szanowni zgromadzeni. Drodzy przyjaciele. Równo 125 lat temu w reakcji na antysemicką aferę Dreyfussa Emil Zola wykrzyczał: „J'accuse!”, „Oskarżam!”. Ten krzyk Emila Zoli wstrząsnął Francją i poniekąd Europą. Sądzę, jestem głęboko przekonany, że dzisiaj stąd, z Warszawy, powinno zostać powtórzone to wezwanie „J'accuse!”. Musimy się przeciwstawić antysemityzmowi, łamaniu praw człowieka, agresji na ziemie sąsiada, zakłamywaniu historii, nieposzanowaniu interesów i woli mniejszości, jakakolwiek ona jest, przez sprawującą władzę większość, gdziekolwiek ona jest. Mam obowiązek powtórzyć wezwanie: Ludzie, nie bądźcie obojętni na zło. Ludzie, bądźcie czujni. Nienawiścią bardzo łatwo zgromadzić popleczników. Czy jednak nie przyniesie ona zguby mnie, Tobie, Wam, naszym dzieciom i wnukom? Dlatego tych, którzy sieją nienawiść… J'accuse! Oskarżam!”
opracowała Agata Lewandowski
źródła: www.wyborcza.pl, www.polityka.pl
